idea klinik
Makat Fistülü makat iç yüzü ile makatın dışındaki cilt arasında kanal şeklinde anormal bir bağlantıdır.Tek bir kanal şeklinde olabileceği gibi ağaç dalı şeklinde birkaç kanaldan oluşabilir. Köstebeğin toprak altında yaptığı yolları da andırır.Ancak burada bu yolların geçtiği yerler çok önemlidir,çünkü bu bölgede fonksiyonları açısından insan yaşamında çok önemli adeleler vardır.
Perianal fistül yüzlerce yıldan beri tanınıp bilinmesine rağmen halen tedavisi zor bir hastalıktır.1600 lü yıllarda bile ameliyata bağlı riskler bugünkü gibi tanımlanmıştır. Makat fistülü erkeklerde kadınlara göre iki kat daha fazla görülür.Çocuklarda çok çok nadir görülür. Erişkinlerde ensık 30-50 arasında rastlanır.
Makat fistülü neden olur?
Makat fistülü ve apsesinin en önemli sebebi anüsteki cilt altında ve adeleler arasındaki bezlerin iltihaplanmasıdır.Ani oluştuğu zaman anal apse şeklinde ,kronikleştiği zaman perianal fistül şeklinde görülür.Apsenin bir ucu cilde, diğer ucu makata yada barsağın son kısmına açılır.Apse başladığı zaman erken dönemde cerrahi müdahaleyle boşaltılırsa fistül oluşumu daha azdır. Kendiliğinden patlarsa daha sık makat fistülü gelişir.
Makat fistülü nedenleri şöyle sıralanabilir:Akut ishal atağı,yabancı cisim yada katı gaytanın yaptığı travmalar bezlerin kanallarının tıkanmasına yol açarak iltihaplandırır.İltihaplı anal fissürler,iltihaplanan anal hematomlar,barsak parazitleri,makattaki kıl kurtları apse ve fistül oluşumuna neden olur.
Bazı özelliği olan hastalıklar da fistül oluşmasına neden olur:Crohn hastalığı,ülseratif kolit,tüberküloz,barsak mantarları,kanserler,lenfoma,karın içi alt bölge iltihatları,ciddi genital enfeksiyonlar,lösemi,makat travmaları,makat bölgesinin ışınlanması gibi.Tekrarlayan ,tedavisi zor ve inatçı fistüllerde bu hastalıkları mutlaka düşünmek gerekir.Makat fistülünde bu hastalıklara ait hastalık belirtileri de varsa ileri tetkikler yapılmalıdır.
Anal Fistül Belirtileri
Genellikle ilk başlangıcı makat bölgesinde apse olduğundan makatta ağrı ve şişme vardır.Ateş eklenebilir.hasta oturmakta güçlük çeker.Ağrı şiddetlidir. Acilen tedavi gereklidir,apse boşaltılmalıdır.Apsesiz makat fistülünde iltihaplı,zaman zaman kanla karışık akıntı vardır.Akıntı döneminde fazla ağrı yoktur fakat muayenede ağrı olabilir.Akıntının yaptığı tahrişe bağlı makatta kaşıntı ve yanma vardır.Bazen fistülün dış deliği kapanırsa akıntı kesilebilir,fakat bu durumda apse tekrarlar.
Fistül Tedavisi
Günümüzde makat fistülü tedavisi halen cerrahlar için can sıkıcı ve pek sevilmeyen bir konu olmaya devam etmektedir. Çünkü başarı şansı düşük,nüks oranı yüksek,tedavi süreci uzundur. Bu sebeplerden dolayı tabii ki hasta için de çok can sıkıcıdır ve sabır gereklidir.
Apse şeklinde hasta başvurmuşsa; makattaki apsenin tedavisi küçük bir müdahaleyle cerahatın boşaltılmasıdır.Apseden sonra yaklaşık % 40 fistüle döner. Cerrahi müdahaleyle değil de kendiliğinden patlaması beklenirse fistüle dönme oranı artar.
Fistüller kendiliğinden kapanmaz,mutlaka ameliyatla tedavi edilmelidir.
Hastanın şikayetlerinden altta yatan başka bir hastalık olup olmayacağı düşünülmeli ve bu hastalığa yönelik tedavi de yapılmalıdır.
Ameliyattan önce fistülün gittiği yollar iyi tesbit edilmelidir. Çünkü fistül makatın etrafındaki adelelerin arasından çok değişik yollardan ilerleyebilir.Bu nedenle fistülün çok çeşitleri vardır ve tedavi de bu kriterlere göre değişir.
Makat fistülü ameliyatının yan etkileri (komplikasyonları) fazladır.Fistülün hangi adelelerin arasından geçtiği iyi tesbit edilmezse, ameliyat sırasında bu adeleler zarar görebilir.Bunun sonuçları da oldukça ciddidir.Hasta gaz ve dışkı tutamayıp kaçırır.
Fistül yolu önemli bir adeleden geçmiyorsa bu yol açılıp açık bırakılır.Genellikle dikiş atılmaz,kendiliğinden kapanması beklenir.Bu süre 4-6 haftayı bulabilir.Dikiş atılıp kapatılırsa nüks oranı artabilir.Önemli adelelerin arkasından geçiyorsa bu kaslara zarar vermemek için seton denilen yöntem uygulanır. Bu yöntemde fistül yolundan bir ip deçirilir. Bu ip 1-2 haftada bir sıkılır.Bu yöntemde de tedavi uzayabilir.
Makat fistülü tedavi edilmezse fistül yolu sık sık apse yapabilir ve sıkça cerrahi müdahaleye gerek duyulur. Her apse sonrasında ve zaman geçtikçe fistül dallanıp budaklanır,önemli adelelerin arkasına doğru ilerler.Bu durum zaten zor ve riskli olan fistül ameliyatını daha da zorlaştırır ve riskleri daha da artırır.Bu nedenle tesbit edildikten sonra bir an önce ameliyat olunmalıdır.
Makat fistülü nüks edebilen bir hastalıktır. Makat fistülü ameliyatı sonrası akıntı tekrar görülürse nüks düşünülmelidir.