Basur (hemoroid) Nedir, Neden Olur, Belirtileri Nelerdir?

Makattan kan gelmesi, akıntı, kaşıntı ve pıhtılaşması halinde zonklayıcı ağrı şikayeti ile ortaya çıkan basur hastalığı; insanlığın varoluşundan bu yana tüm insanlığın ortak sorunu diyebiliriz.

Ergenlik dönemi ile başlayan hastalık riski, yaşın ilerlemesi ile birlikte artarak devam etmektedir. Örnek vermek gerekirse: Normalde %45 olan riski oranı, 45-65 yaş arası yetişkinlerde %70’e gibi yüksek düzeyde görülmektedir. (1,2)

Alacağınız basit önlemlerle, basura karşı korunabilirsiniz. Aynı şekilde, erken dönemde önlemek de mümkündür. Çözüm olmaması halinde, proktoloji uzmanları 5-10 dakika gibi kısa sürede tedavinizi yapmaktadır. Utanma duygusu ile doktordan uzak kalmamalısınız.

Basur Nedir? Basur Ne Demek?

Hemoroid ya da diğer bir tabirle basur: makat hastalıkları arasında en sık görülen proktolojik hastalıktır. Hastalığı iç ve dış basur olmak üzere 2’ye ayırırız. Ayrıca iç basur, kendi içinde memeleşme, sarkma durumuna göre 4 evreye ayrılır. Tedavi planlaması, evrelere göre değişiklik gösterebilir. (3)

Sorunun oluştuğu noktaya baktığımızda, iç basurun rektum iç kısmında dentat çizgi dediğimiz (linea dentata) hizasında olduğunu görüyoruz. Dış basur ise anal verge dediğimiz (anal kenarda) bulunan toplardamarlardan kaynaklandığını yukarıda yer alan resimde de görüyoruz. (4)

Basur hastalığı, damar genişlemesi nedeniyle; varis olarak da tabir edilir. Toplardamarlarda genişlemeye sebebiyet verdiği için böyle bir tabir kullanılır. Asıl sorun toplardamardan çok; dışkı, gaz ve sıvı kaçırmayı önleyen hemoroidal yastıkçıklardan kaynaklandığını bilmelisiniz.

Her insanda doğal olarak dentat çizgi etrafında 3,7,11 hizasında 3 tane anal yastıkçık (corpus cavernosum hemoroidalis) bulunmaktadır. Bu yastıkçıklar, yukarıda da belirttiğim gibi kişinin dışkı, gaz ve sıvı kaçırmasını önlemek için gereklidir. Yastıkçıklar, anüs iç kısmına doğru şişerek bariyer vazifesi görmektedir. Hemoroid memesi olarak tabir edilen yapılar, bu yastıkçıkların genişlemiş ve anüse doğru sarkmış halidir. (5)

Basur Neden Olur? Risk Faktörleri Nelerdir?

Sorunun kaynağı: iç basur hastalarında anal yastıkçıkların anüse doğru sarkması (prolabe) olmasıdır. Peki, bu genişleme ve sarkmaya sebebiyet veren hususlar nelerdir? Hemen bunları başlıklar halinde görelim. Böylece henüz hemoroid ile tanışmayanlar için koruyucu önlem olabilir. Şu hususu da belirtmek gerekir ki hastalığın kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir.

Kabızlık

Uzun süreli kabızlık (konstipasyon) problemi yaşayan insanlarda, basur yanı sıra anal fissür dediğimiz (makat çatlağı) problemi sık görülmektedir. Kabızlığın, hemoroide sebebiyet vermesi yanı sıra hemoroidin ilerlemesi, evrelerinin ve şikayetlerinin artması da yine kabız sonucu olur. (6,7)

Kabızlık doğrudan değil de dolaylı yoldan sorun teşkil eder. Kabızlık problemi olan insanlar: tuvalette daha uzun süre kalır, dışkılamak için ıkınma gereği hissederler. Bunların her biri basur oluşumu ve ilerlemesi için önemli etkenlerdir.

Ikınmak

Kabızlık, normal doğum ve ağırlık kaldırmayı gerektiren (halter vb.) spor dallarında ıkınma; sık görülen bir durumdur. İnsanların, son zamanlarda “ıkınmak zararlı mı?” Gibi bilgiler aradığını görüyoruz. Evet, ıkınma kesinlikle zararlı bir alışkanlık çünkü; toplardamarlarda kan akışını güçleştirdiği, engellediği için, basur yanı sıra bacaklarda varis ve anal hematom’a sebebiyet vermektedir. (8)

Dışkılama esnasında, toplardamarlarda kan akışı durma noktasına gelmektedir. Ikınılması halinde ise durma noktasına gelmiş olan kan daha da geri ittirilerek, kanın pıhtılaşması yanı sıra damarların genişlemesine neden olur.

Normal doğum yapmayı düşünen anne adayları için basur, gebelik süreci ve sonrasında ciddi sorun teşkil eder. O nedenle gebelik öncesi ya da esnasında mutlaka tedavinizi yaptırmalısınız. (9) Gebelik sürecinde fetusun (bebeğin) damarlara baskı yapması gerek basur gerekse varis hastalığına sebebiyet vermektedir.

Kronik ıkınma alışkanlığı ve zararlarından korunmak için: tuvalette 3 dakikadan uzun süre kalınmamalı, dışkılama için zorlamak, ıkınmak yerine (dışkı yumuşatıcı vb.) farklı çözümler bulmalısınız. Spor yaparken ıkınmanın neden olduğu sorunları aklımızdan çıkarmamalıyız.

Yaşlılık

Basur, 45 yaş üzeri yetişkinlerde (45-65 yaş arasında) daha sık görülmektedir. Bunun birden fazla nedeni bulunmakta: kabızlık yanı sıra rektum dokusu, yastıkçıklar ve bağ dokusunun uzun yıllar deforme olması, zayıflamasına bağlı olabilmektedir. (10)

Ayakta Çalışmak

Varis hastalarında en önemli nedenlerden biri olan ayakta çalışma, basur hastaları içinde yine önemli bir etkendir. Kirli kanı kalbe taşıyan toplardamarlar, yerçekiminin etkisi ile zorlanmaktadır. Gün boyu ayakta çalışmak zorunda kalanlarda kan akışı sürekli geri kaçma eğilimindedir. Bu durum damarların genişlemesi, kanın pıhtılaşması gibi sorunlara neden olmaktadır.

Aynı şekilde ağır kaldırmayı gerektiren işlerde yine risk içermektedir. Her kaldırdığınız ağır yük esnasında damarlarda basınç oluşur. Bu durum sürekli hale gelmesi ile birlikte ilerleyen süreçte sorun kaçınılmaz hale gelir.

Basur Belirtileri Nasıl Anlaşılır? Nelere Dikkat Etmeli?

Rektal kanama yanı sıra makata akıntı, ıslaklık ve kaşıntı en sık görülen basur belirtileri arasındadır. Aynı şekilde pıhtılaşmaya bağlı olarak ortaya çıkan ağrı şikayeti ile de karşılaşabilirsiniz. (11)

Basur belirtileri: hastalığın tipine (iç ya da dış hemoroid) oluşuna göre farklılık göstermektedir. Aynı şekilde hastalığın akut (yeni) ya da kronik (uzun süredir var) oluşuna bağlı olarak, belirtilerde farklılıklar olur. Hastalığın ayrıcı tanısı olarak kabul gören belirtileri başlıklar halinde aktarmak istiyorum.

Şunu da unutmamak gerekir ki bahsi geçen bu belirtiler, makat çatlağı, makat fistülü, kondilom ya da kanser kaynaklı bile olabilir. Demek istediğim, basur diyerek geçiştirmek yerine mutlaka bir proktoloji uzmanına muayene olarak teşhis ve tedavi edilmesi gerekir.

Makattan Kan Gelmesi

Rektal kanama, basur belirtileri arasında en önemli bulgudur. Açık kırmızı rengi, taze oluşu ile diğer kanamalardan ayrıştırılır. Basur kanaması, dışkılama esnasında ya da sonrasında şu şekilde görülür: dışkıya bulaşabilir, klozete damlayarak suyu kırmızı hale getirebilir. Bu da insanın daha fazla korkmasına neden olur. Aynı şekilde peçeteye bulaşmış şekilde de görebilirsiniz. (12)

Makattan kan gelmesi sadece basur kaynaklı değildir! Gastrointestinal sistem dediğimiz: ağızdan anüse kadar organlar (yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve rektum) ve bu organlarda ortaya çıkan hastalıklardan da kaynaklanabilir. (13)

Op. Dr. Atilla Kaya’nın, makattan kan gelmesi ile ilgili yazısına göz atmalısınız. Yazıda, hemoroid dışında diğer tüm nedenleri de göreceksiniz.

Makatta Akıntı

İç çamaşırınızın ıslak (nemli) ve kötü kokulu olması da basur belirtisi olabilir. Bunun nedeni: anal yastıkçıkların görevini yeterince yapamaması ile açıklanabilir. Dışkı ve sıvı kaçırmasını önleyen yastıkçıkların anatomisi bozulması ile birlikte sıvı ya da dışkı kaçırma (fekal inkontinans) mümkün hale gelebilir. Makatta akıntı ve ıslaklığın başlıca nedeni bu şekilde açıklanır. (14)

Makatta akıntı ve kötü kokunun tek nedeni, hemoroid diyemeyiz! Kalınbağırsak (kolon) ve rektum ile ilgili diğer hastalıklarda akıntı ve kötü kokuya neden olabilir.

Makat Kaşıntısı

Basur belirtisi olarak ele alabileceğimiz bir diğer bulgu ise kaşıntı olacaktır. Hemoroid hastalarında kaşıntı: dışkı ve sıvı kaçırma (makatta akıntı) yanı sıra anüsün yeterince temizlenmemesi ile alakalıdır. Özellikle 3. ve 4. evre iç basur memelerinin, anüs dışında kalmaları nedeniyle kaşıntı sık görülür. Dışkı kaçırma yanı sıra memelerden dolayı yeteri kadar temizleyememe kaşıntıya sebebiyet vermektedir. (15)

Aynı şekilde dış basur hastalığında da kaşıntı sıkça görülür. Diğer belirtilerde olduğu gibi kaşıntı da yine tek başına basur kaynaklı değildir. Anal dermatit dediğimiz (mayasıl) kaşıntının ana nedeni olabilir. Anal dermatit nedenleri arasında ise giydiğiniz pantolonun darlığından, kullandığınız tuvalet kağıdının kalitesine kadar bir çok neden bulunmaktadır. (17)

Makatta Ağrı

Ağrı, basur belirtileri arasında önemli bir ayırıcı tanıdır. Hastalığın tipi ve evresini anlamamızı sağlar. İç basur hastalarında ilk başlarda ağrı şikayeti olmaz! İç basurun yerleşimi olan, dentat çizgi üzerinde ağrıya sebebiyet verecek sinirler yoktur. Bu yönü ile ilk zamanlar ağrısız kanama, kaşıntı, akıntı gibi şikayetler yaşanır.

Makat ağrısı, iç basur hastalarında genellikle 3. ve 4. evreye ulaşması ile görülür. Bunun nedeni ise genişlemiş olan hemoroid memesi içerisinde kanın pıhtılaşması ve buna bağlı olarak nekroz (doku ölümü) ile alakalıdır.

Dış basur hastalığında ise ağrı sık görülen bir durumdur. Dış basurun olduğu cilt yüzeyi ağrıya duyarlı sinirler ile kaplıdır. Bu nedenle dış basur olan hastalarda ağrı sıkça görülür.

Diğer belirtilerde olduğu gibi makat ağrısı da sadece basur ile açıklanamaz. Anal fissür, hematom, fistül, kanser gibi birçok hastalık ağrıya sebebiyet vermektedir.

Basur Memesi (Şişlik)

En önemli belirtilerden biri de insanların “basur memesi” olarak tabir ettiği, damarların ve anal yastıkçıkların anüse yaklaşmış ve anüsten dışarı çıkmış halidir. Bu durum, iç basur hastalığında evrelere ayrılmaktadır. (18)

1. Evre: Basur’un ilk anlarında ağrısız kanama dışında herhangi bir belirti görülmez. Kişi, dışkılama esnasında ya da sonrasında rektal kanama şikayeti ile doktora başvurur ya da utanma duygusuna yenik düşerek ilerlemesine sebebiyet verir.
2. Evre: Makattan kan gelmesine ek olarak, basur memesi belirgin hale gelmektedir. Doktor, muayene esnasında “rektal tuşe” dediğimiz parmakla muayene ederek, anal kanal içerisinde meme oluşumuna dikkat eder. 2. Evre de meme anal kanal içerisinde yer almaktadır. Dışkılama esnasında dışkı ile anüs dışına çıkarak, dışkılamanın sonlanması ile birlikte kendiliğinden anal kanala geri girmektedir.
3. Evre: Basur memesi artık daha belirgin bir hale gelmiştir. Kişi eli ile de kolaylıkla fark edebilir. Dışkılama esnasında yine anüs dışına çıkmaktadır. Duruma göre kendiliğinde girer ya da kişinin parmağı ile anüs içine sokması gerekir. İçeri sokulmaması halinde tromboz (pıhtılaşma) olacak ve ciddi bir ağrılı sürece sebebiyet verecektir.
4. Evre: İç basur hastalığının en ilerlemiş hali olan 4. evre, basur memesinin sürekli anüs dışında durduğu evredir. Bazen dış hemoroid ile de karıştırılmaktadır.

Kansızlık (Anemi)

Kadınlarda sıkça gördüğümüz kansızlık (anemi) nedenlerinden biri de basur diyebiliriz. Çok sık görülmese bile önemli bir etken olduğunu bilmelisiniz. (19) Birçok kronik hastalığın kansızlığa neden olduğunu unutmamak gerekir. (20)

Basur Nasıl Geçer? Hastalar Ne Yapmalı?

Yazıda hastaların en çok merak ettiği hususlar arasında gösterilen “basur ne demek? Basur nasıl oluşur ve basur basur belirtileri” gibi hususlara yer verdik.

Diğer yazılarımızda basura ne iyi gelir? Basur tedavisi nasıl yapılır? Gibi hususlara yer vereceğiz. Basur nasıl geçer? Hususunda sizlere biraz yol gösterici bilgi vermek istiyorum.

Her hastalıkta olduğu gibi hemoroid hastalarının da bir akut (yeni başlangıç) dönemi bulunmaktadır. Bu süreçte alacağınız önlemler ile hastalığı ilerlemeden ortadan kaldırabilirsiniz.

Rektal kanamayı fark ettiğiniz anda kabızlık probleminiz varsa mutlaka önlemelisiniz. Tuvalette uzun süre kalıyor, dışkılamak için ıkınıyorsanız mutlaka bu alışkanlıktan dönmelisiniz. Aynı şekilde ıkınmayı gerektiren ağırlık kaldırdığınız sporlara da bir süre ara vermelisiniz.

Aynı şekilde proktoloji uzmanına muayene olarak da basit işlemlerle kanamanın önüne geçebilirsiniz. İlerlemiş vakalarda ise doktorunuzun önereceği tedavi yöntemi ile sağlığınıza kavuşabilirsiniz. Tedavi olmadan geçen her an sorunun ilerlemesine neden olacaktır.

Şair, Ümit Yaşar Oğuzcan’ın şiiri ile yazıyı sonlandırmak istiyorum.

“Kız memesi: gönül yarası

Kadın memesi: elma irisi

Erkek memesi: üzüm kurusu

İster inanın ister inanmayın

Benden söylemesi

Memelerin şahı

Basur memesi!”

Sorularınızı WhatsApp ya da Telegram uygulamasını kullanarak 0542 621 08 88 numaralı hattımıza sorabilirsiniz.

REFERANSLAR

1. Riss, S., Weiser, F. A., Schwameis, K., Riss, T., Mittlböck, M., Steiner, G., & Stift, A. (2012). The prevalence of hemorrhoids in adults. International journal of colorectal disease, 27(2), 215-220.
2. Haas, P. A., Haas, G. P., Schmaltz, S., & Fox, T. A. (1983). The prevalence of hemorrhoids. Diseases of the Colon & Rectum, 26(7), 435-439.
3. Ekçi, B., İzbırak, G., Gökçe, Ö., & Tanrıöver, Ö. (2009). A practical approach to haemorrhoidal diseases in primary care. Turkish Journal of Family Practice, 13(2), 87-92.
4. Lohsiriwat, V. (2012). Hemorrhoids: from basic pathophysiology to clinical management. World journal of gastroenterology: WJG, 18(17), 2009.
5. Scheyer, M., Antonietti, E., Rollinger, G., Mall, H., & Arnold, S. (2006). Doppler-guided hemorrhoidal artery ligation. The American journal of surgery, 191(1), 89-93.
6. Johanson, J. F., & Sonnenberg, A. (1990). The prevalence of hemorrhoids and chronic constipation: an epidemiologic study. Gastroenterology, 98(2), 380-386.
7. Peery, A. F., Sandler, R. S., Galanko, J. A., Bresalier, R. S., Figueiredo, J. C., Ahnen, D. J., … & Baron, J. A. (2015). Risk factors for hemorrhoids on screening colonoscopy. PloS one, 10(9), e0139100.
8. Sandler, R. S., & Peery, A. F. (2019). Rethinking what we know about hemorrhoids. Clinical Gastroenterology and Hepatology, 17(1), 8-15.
9. Staroselsky, A., Nava-Ocampo, A. A., Vohra, S., & Koren, G. (2008). Hemorrhoids in pregnancy. Canadian Family Physician, 54(2), 189-190.
10. Lee, J. H., Kim, H. E., Kang, J. H., Shin, J. Y., & Song, Y. M. (2014). Factors associated with hemorrhoids in korean adults: korean national health and nutrition examination survey. Korean journal of family medicine, 35(5), 227.
11. Sun, Z., & Migaly, J. (2016). Review of hemorrhoid disease: presentation and management. Clinics in colon and rectal surgery, 29(1), 22.
12. Bat, L., Pines, A., Rabau, M., Niv, Y., & Shemesh, E. (1985). Colonoscopic findings in patients with hemorrhoids, rectal bleeding and normal rectoscopy. Israel journal of medical sciences, 21(2), 139-141.
13. Cook, D. J., Fuller, H. D., Guyatt, G. H., Marshall, J. C., Leasa, D., Hall, R., … & Willan, A. (1994). Risk factors for gastrointestinal bleeding in critically ill patients. New England journal of medicine, 330(6), 377-381.
14. Shafik, A. (1981). Urethral discharge, constipation, and hemorrhoids New syndrome with report of 7 cases. Urology, 18(2), 155-160.
15. Kuehn, H. G., Gebbensleben, O., Hilger, Y., & Rohde, H. (2009). Relationship between anal symptoms and anal findings. International journal of medical sciences, 6(2), 77.
16. Proske, S., Lenhard, B. H., & Hartschuh, W. (2004). Perianal dermatitis and its benign simulants. Der Hautarzt; Zeitschrift fur Dermatologie, Venerologie, und verwandte Gebiete, 55(3), 259-264.
17. Du, T., Quan, S., Dong, T., & Meng, Q. (2019). Comparison of surgical procedures implemented in recent years for patients with grade III and IV hemorrhoids: a network meta-analysis. International journal of colorectal disease, 34(6), 1001-1012.
18. Kluiber, R. M., & Wolff, B. G. (1994). Evaluation of anemia caused by hemorrhoidal bleeding. Diseases of the colon & rectum, 37(10), 1006-1007.
19. Weiss, G., & Goodnough, L. T. (2005). Anemia of chronic disease. New England Journal of Medicine, 352(10), 1011-1023.